زمان تشخیص دوقلویی در سونوگرافی

اگر احتمال می‌دهید که دوقلو باردار هستید، مثلاً به دلیل شدت علائم بارداری، سابقه خانوادگی یا استفاده از درمان‌های باروری، بهتر است در اولین فرصت برای انجام سونوگرافی به پزشک مراجعه کنید. اولین سونوگرافی معمولاً بین هفته ششم تا هشتم بارداری انجام می‌شود و می‌تواند تعداد جنین‌ها را مشخص کند. در این مرحله، از سونوگرافی ترانس‌واژینال استفاده می‌شود تا ضربان قلب هر دو جنین بررسی شود و احتمال دوقلویی تأیید گردد. همچنین پزشک می‌تواند تا حدودی مشخص کند که جنین‌ها در یک کیسه و یک جفت قرار دارند یا هرکدام جفت و کیسه جداگانه دارند.

بین هفته دهم تا سیزدهم، سونوگرافی دقیق‌تری انجام می‌شود که علاوه بر تأیید دوقلویی، نوع آن را نیز مشخص می‌کند. در این مرحله، پزشک می‌تواند با دقت بالایی تشخیص دهد که جنین‌ها یک جفت مشترک دارند یا هرکدام جفت جداگانه‌ای دارند، که این موضوع بر روند مراقبت‌های دوران بارداری تأثیر می‌گذارد. همچنین در این زمان، بررسی‌هایی برای احتمال وجود مشکلات کروموزومی مانند سندرم داون انجام می‌شود. تشخیص زودهنگام دوقلویی اهمیت زیادی دارد، زیرا در برخی از انواع بارداری دوقلویی، مانند دوقلوهای مونوکوریونیک (با جفت مشترک)، احتمال بروز مشکلاتی مانند سندرم انتقال خون دوقلویی (TTTS) بیشتر است و نیاز به مراقبت ویژه دارد.

تفاوت بارداری دوقلویی با بارداری تک‌قلویی چیست؟

بارداری دوقلویی با بارداری تک‌قلویی کمی فرق دارد و نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارد، چون احتمال بروز برخی عوارض مثل سندرم انتقال خون دوقلویی (TTTS)، محدودیت رشد جنین (sFGR) و زایمان زودرس در آن بیشتر است. سونوگرافی یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که پزشک برای بررسی سلامت دوقلوها از آن استفاده می‌کند. این روش کاملاً غیرتهاجمی است و کمک می‌کند تا اگر مشکلی وجود داشته باشد، زودتر تشخیص داده شود و تحت کنترل قرار بگیرد. تعداد و زمان انجام سونوگرافی‌ها بستگی به نوع بارداری دوقلویی شما دارد، که در ادامه درباره آن توضیح می‌ده

زیگوسیتی، کوریونیسیتی و آمنیوسیتی: تفاوت دوقلوها

یکی از اولین چیزهایی که پزشک در سونوگرافی بررسی می‌کند، زیگوسیتی (Zygosity)، کوریونیسیتی (Chorionicity) و آمنیوسیتی (Amnionicity) دوقلوهاست. این سه مورد مشخص می‌کنند که دوقلوهای شما از نظر ژنتیکی چقدر به هم شبیه‌اند و چطور در رحم رشد می‌کنند.

زیگوسیتی یعنی اینکه دوقلوها از یک تخمک ایجاد شده‌اند یا دو تخمک جدا.

• دوقلوهای دی‌زیگوتیک (Dizygotic): این دوقلوها از دو تخمک جدا و دو اسپرم متفاوت تشکیل شده‌اند، پس از نظر ژنتیکی مثل خواهر و برادرهای معمولی‌اند.
• دوقلوهای مونو‌زیگوتیک (Monozygotic): این دوقلوها از یک تخمک واحد ایجاد شده‌اند که بعداً تقسیم شده، بنابراین از نظر ژنتیکی کاملاً یکسان‌اند.

چرا کوریونیسیتی و آمنیوسیتی مهم هستند؟

کوریونیسیتی مشخص می‌کند که دوقلوهای شما یک جفت دارند یا هرکدام جفت جداگانه‌ای دارند.

• دی‌کوریونیک (Dichorionic): هر جنین جفت خودش را دارد، که معمولاً در دوقلوهای دی‌زیگوتیک دیده می‌شود. این نوع بارداری کم‌خطرتر است.
• مونوکوریونیک (Monochorionic): دوقلوها یک جفت مشترک دارند، که معمولاً در دوقلوهای مونو‌زیگوتیک دیده می‌شود. در این نوع، احتمال برخی عوارض مثل TTTS (سندرم انتقال خون دوقلویی) بیشتر است، بنابراین مراقبت‌های ویژه‌ای لازم دارد.

آمنیوسیتی مشخص می‌کند که دوقلوها در کیسه‌های آمنیوتیک جدا هستند یا یک کیسه مشترک دارند:

• دی‌آمنیوتیک (Diamniotic): هر جنین در کیسه خودش قرار دارد، که معمول‌ترین حالت است.
• مونوآمنیوتیک (Monoamniotic): هر دو جنین در یک کیسه مشترک‌اند، که یک شرایط نادر و پرریسک است و نیاز به مراقبت خیلی دقیق دارد.

تشخیص این موارد در سه‌ماهه اول بارداری، مخصوصاً بین هفته ۱۱ تا ۱۴، اهمیت زیادی دارد، چون تأثیر زیادی روی روند مراقبت‌های بارداری شما دارد.

تعیین سن بارداری در دوقلوها با سونوگرافی

یکی از اولین کارهایی که پزشک انجام می‌دهد، مشخص کردن سن دقیق بارداری است. در بارداری‌های دوقلویی، تعیین سن بارداری با دقت بیشتری انجام می‌شود، چون رشد هر جنین ممکن است کمی با دیگری متفاوت باشد. بهترین زمان برای تعیین سن بارداری از طریق سونوگرافی، بین هفته ۱۱ تا ۱۴ است.

• اگر دوقلوهای شما به‌طور طبیعی باردار شده‌اند، پزشک برای تخمین سن بارداری از اندازه جنین بزرگ‌تر استفاده می‌کند.
• اگر بارداری از طریق IVF اتفاق افتاده باشد، سن بارداری بر اساس تاریخ برداشت تخمک یا زمان لقاح مشخص می‌شود.
• درصورتی‌که بعد از هفته ۱۴ برای تعیین سن بارداری مراجعه کنید، اندازه‌گیری دور سر جنین بزرگ‌تر معیار قرار می‌گیرد.

چطور کوریونیسیتی (نوع جفت) را با سونوگرافی تشخیص می‌دهند؟

کوریونیسیتی یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که پزشک باید خیلی زود تشخیص دهد، چون تأثیر مستقیمی روی مراقبت‌های دوران بارداری دارد. بهترین زمان برای تشخیص آن، سه‌ماهه اول بارداری است، چون بعد از آن، بررسی‌های دقیق‌تر سخت‌تر می‌شود.

در سونوگرافی قبل از هفته ۱۴، پزشک می‌تواند در ۹۵٪ موارد نوع جفت را مشخص کند. نشانه‌های تصویری که در سونوگرافی بررسی می‌شوند شامل:

• علامت لامبدا (Lambda Sign): اگر پزشک این علامت را در محل اتصال پرده‌های بین دو جنین ببیند، به این معنی است که دوقلوها دی‌کوریونیک (هرکدام جفت جدا دارند) هستند، که معمولاً در دوقلوهای دی‌زیگوتیک دیده می‌شود.
• علامت T (T Sign): اگر در سونوگرافی پرده‌ای نازک و بدون ضخامت در محل اتصال جنین‌ها دیده شود، نشان‌دهنده مونوکوریونیک بودن دوقلوها (جفت مشترک) است. این وضعیت نیاز به پایش‌های بیشتر و دقیق‌تر دارد، چون احتمال عوارضی مثل TTTS (سندرم انتقال خون دوقلویی) بیشتر است.

تشخیص زودهنگام کوریونیسیتی کمک می‌کند تا پزشک بتواند از همان ابتدا یک برنامه مراقبتی دقیق برای بارداری شما تنظیم کند.

تعیین سن بارداری در دوقلوها با سونوگرافی

یکی از اولین اقداماتی که پزشک در بارداری دوقلویی انجام می‌دهد، مشخص کردن سن دقیق بارداری است، چون رشد جنین‌ها ممکن است با هم متفاوت باشد. بهترین زمان برای تعیین سن بارداری با سونوگرافی، بین هفته ۱۱ تا ۱۳ و ۶ روز است، زمانی که طول سری-دمی (CRL) جنین‌ها بین ۴۵ تا ۸۴ میلی‌متر است.

• در دوقلوهای طبیعی باردار شده، پزشک برای تخمین سن بارداری از CRL جنین بزرگ‌تر استفاده می‌کند.
• در دوقلوهای حاصل از IVF، سن بارداری بر اساس تاریخ برداشت تخمک یا زمان لقاح مشخص می‌شود.
• اگر مادر بعد از هفته ۱۴ برای تعیین سن مراجعه کند، پزشک از محیط دور سر (HC) جنین بزرگ‌تر استفاده خواهد کرد.

تشخیص کوریونیسیتی (نوع جفت) با سونوگرافی

یکی از مهم‌ترین مواردی که پزشک باید مشخص کند، کوریونیسیتی (Chorionicity) است، چون نقش کلیدی در مدیریت بارداری دوقلویی دارد. بهترین زمان برای تشخیص، سه‌ماهه اول است، چون در این دوره ۹۵٪ مواقع می‌توان نوع جفت را به‌درستی تعیین کرد.

ویژگی‌های سونوگرافی برای تعیین کوریونیسیتی:
✔ دی‌کوریونیک (دوقلوهای با جفت جداگانه):

• علامت لامبدا (Lambda Sign) یا Twin Peak نشان‌دهنده یک لایه ضخیم در محل اتصال پرده‌ها است.
• اگر دوقلوها جنسیت متفاوتی داشته باشند، قطعاً دی‌کوریونیک و دی‌آمنیوتیک هستند.

✔ مونوکوریونیک (دوقلوهای با جفت مشترک):

• علامت T (T Sign) یعنی پرده‌ای نازک و بدون ضخامت در محل اتصال جنین‌ها، که نشان‌دهنده جفت مشترک است.
• وجود یک جفت واحد لزومـاً به معنی مونوکوریونیک بودن نیست، پس بررسی‌های تکمیلی انجام می‌شود.

کوریونیسیتی بر میزان خطر عوارض تأثیر مستقیم دارد. تشخیص زودهنگام آن باعث می‌شود پزشک بتواند یک برنامه مراقبتی دقیق و متناسب با نوع بارداری شما تنظیم کند.

پایش بارداری دوقلویی با سونوگرافی

حالا که نوع دوقلویی و سن بارداری مشخص شد، پایش منظم با سونوگرافی اهمیت زیادی دارد، چون بارداری دوقلویی، ریسک بالاتری برای برخی عوارض نسبت به بارداری تک‌قلویی دارد. نوع پایش بستگی به کوریونیسیتی و آمنیوسیتی دارد.

برنامه پایش برای دوقلوهای مونوکوریونیک (جفت مشترک)

اگر دوقلوهای شما مونوکوریونیک (جفت مشترک) و دی‌آمنیوتیک (کیسه‌های جدا) باشند:
بین ۱۰ تا ۱۳ هفته: بررسی ضخامت پشت گردن جنین (NT) و مقایسه اندازه آن‌ها
از هفته ۱۶ به بعد: بررسی میزان مایع آمنیوتیک (AFV) هر دو هفته
بررسی رشد جنین: هر ۲ تا ۴ هفته
۱۸ تا ۲۲ هفته: بررسی دقیق ساختار بدن و قلب جنین (اکوکاردیوگرافی)
نزدیک زایمان: تست‌های پایش سلامت جنین مانند NST و BPP (بررسی ضربان قلب و حرکات جنین)

اگر دوقلوهای شما مونوکوریونیک و مونوآمنیوتیک (در یک کیسه مشترک) باشند:

• معمولاً از هفته ۳۲ نظارت دقیق‌تر انجام می‌شود.
• احتمال بستری در بیمارستان از هفته ۲۴ تا ۲۸ برای نظارت روزانه وجود دارد، اما در مورد بهترین روش، هنوز توافق قطعی بین متخصصان وجود ندارد.

برنامه پایش برای دوقلوهای دی‌کوریونیک (دو جفت جداگانه)

سه‌ماهه اول: تعیین سن دقیق بارداری و نوع جفت
۱۸ تا ۲۲ هفته: بررسی کامل آناتومی، رشد جنین‌ها و حجم مایع آمنیوتیک
از هفته ۲۰ به بعد: هر ۴ هفته یک‌بار بررسی رشد و مایع آمنیوتیک تا زمان زایمان
از هفته ۳۶: ممکن است پزشک توصیه کند که هفته‌ای یک‌بار پایش سلامت جنین انجام شود

عوارض احتمالی در بارداری دوقلویی و اهمیت پایش دقیق

خبر خوب این است که اکثر بارداری‌های دوقلویی نتایج خوبی دارند. اما در بعضی موارد، ممکن است عوارض خاصی ایجاد شود که نیاز به مراقبت ویژه دارد، به‌ویژه در دوقلوهای مونوکوریونیک که یک جفت مشترک دارند.

سندرم انتقال خون دوقلویی (TTTS)

• در ۱۰ تا ۱۵٪ از دوقلوهای مونوکوریونیک رخ می‌دهد.
• یک جنین خون زیادی دریافت می‌کند (و در معرض مشکلات قلبی قرار می‌گیرد) و دیگری خون کافی دریافت نمی‌کند (و دچار کم‌خونی و کاهش رشد می‌شود).
• تشخیص: عدم تعادل در مایع آمنیوتیک در سونوگرافی، که یکی الیگوهیدرآمنیوس (کم‌آب) و دیگری پلی‌هیدرآمنیوس (پرآب) دارد.
• در صورت عدم درمان، ۹۰٪ موارد منجر به مرگ جنین می‌شود.

توالی کم‌خونی پلی‌سایتمی دوقلویی (TAPS)

• در حدود ۵٪ از دوقلوهای مونوکوریونیک دی‌آمنیوتیک رخ می‌دهد.
• خون از طریق اتصالات عروقی ریز بین دوقلوها منتقل می‌شود، باعث کم‌خونی یکی و افزایش غلظت خون دیگری می‌شود.
• تشخیص: با سونوگرافی داپلر شریان مغزی میانی (MCA Doppler) انجام می‌شود.

زمان زایمان در بارداری دوقلویی

یکی از سوالات رایج این است که دوقلوها چه زمانی به دنیا می‌آیند؟ زمان زایمان بستگی به نوع بارداری و وجود یا عدم وجود عوارض دارد.

اگر بارداری شما بدون عارضه باشد:

• دوقلوهای دی‌کوریونیک/دی‌آمنیوتیک (دو جفت، دو کیسه) بین ۳۸ تا ۳۸ هفته و ۶ روز
• دوقلوهای مونوکوریونیک/دی‌آمنیوتیک (جفت مشترک، دو کیسه) بین ۳۴ تا ۳۷ هفته و ۶ روز
• دوقلوهای مونوکوریونیک/مونوآمنیوتیک (جفت مشترک، یک کیسه) بین ۳۲ تا ۳۴ هفته

اگر محدودیت رشد جنین وجود داشته باشد:

• دوقلوهای دی‌کوریونیک/دی‌آمنیوتیک: بین ۳۶ تا ۳۷ هفته و ۶ روز
• دوقلوهای مونوکوریونیک/دی‌آمنیوتیک: بین ۳۲ تا ۳۴ هفته و ۶ روز

چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنید؟

در موارد زیر، پزشک ممکن است شما را به متخصص طب مادر و جنین (MFM) ارجاع دهد:

• اگر دوقلوهای شما مونوکوریونیک/مونوآمنیوتیک باشند.
• اگر اختلاف وزن بین دو جنین بیش از ۲۰٪ (بر اساس ACOG) یا ۲۵٪ (بر اساس ISUOG) باشد.
• اگر در سونوگرافی یافته‌ای مشکوک یا نگران‌کننده دیده شود.