کزاز یا تتانوس چیست؟

کزاز یا تتانوس به انگلیسی tetanus یک عفونت باکتریایی است که می تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و باعث سفت شدن عضلات بدن شود. این عفونت به Lockjaw نیز معروف است زیرا این وضعیت می تواند باعث انقباضات عضلانی در فک و گردن شود. گزارش شده تقریباً 10 تا 20 درصد از عفونت‌های کزاز کشنده هستند.
کزاز یک فوریت پزشکی است و نیاز به درمان فوری در بیمارستان دارد که خوشبختانه کزاز از طریق استفاده از واکسن قابل پیشگیری می باشد. با این وجود این واکسن برای همیشه دوام ندارد وهر 10 سال یکبار باید تزریق شود.

علل ابتلا به بیماری کزاز

باکتری ‌هایی به نام Clostridium tetani سبب بروز کزاز می ‌شوند. اسپور باکتری ساختار مقاومی در سه گروه از باکتری دارد (Bacillus ,Colesteridum ,Sporosarcina) تنها این سه گروه توانایی تولید اسپور را دارند که می ‌توان در گرد و غبار، خاک و فضولات حیوانات یافت. هنگامی که هاگ‌ ها از طریق زخم بریده یا جراحت عمیق وارد جریان خون می ‌شوند و سپس اسپورهای “spores” باکتری به سیستم عصبی مرکزی گسترش یافته و سم تتانوسپاسمین “tetanospasmin” تولید می‌ کنند که این سم سیگنال‌های عصبی نخاع به عضلات را مسدود می‌ کند.

عوامل تشدید کننده ی این بیماری عبارتند از:

• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی که بالای‌ 60 سال‌ سن دارند
• فقدان‌ واکسیناسیون
• هوای‌ گرم‌ و مرطوب‌
• مکان‌های‌ شلوغ‌ وغیربهداشتی‌ به‌ ویژه‌ برای نوزادان‌ متولد شده‌ از مادران‌ واکسینه‌ نشده‌
• استفاده‌ از سوزن‌ ها و سرنگ‌ های‌ ناپاک‌ که در مکان های غیر بهداشتی تزریق می شوند.
• سوختگی ها و زخمهای‌ پوستی‌

عفونت کزاز با موارد زیر در ارتباط است:

• آسیب‌های شدید با فشار زیاد
• صدمات با بافت مرده
• سوختن
• زخم‌های ناشی از سوراخ کردن، خالکوبی، استفاده از مواد مخدر تزریقی یا آسیب و ضربه
• زخم‌های آلوده به خاک، مدفوع یا بزاق
• گزش حیوانات واکسین نشده
• عفونت‌های دندانی
• نیش حشرات
• زخم‌های مزمن و برخی عفونت‌ها

علائم بیماری کزاز چیست؟

کزاز بر روی اعصاب کنترل کننده عضلات اثر می ‌گذارد و این وضعیت باعث بروز مشکل در بلع می‌شود و عضلات مختلف به خصوص عضلات فک، شکم، سینه، پشت و گردن دچار اسپاسم و سفتی می شود.
سایر علائم شایع کزاز عبارتند از:
• ضربان قلب
• تب
• تعریق
• فشار خون بالا

اسپاسم عضلانی شدید ناشی از کزاز ممکن است عوارضی مانند موارد زیر در برداشته باشد: 

• مشکلات تنفسی بخاطر اسپاسم تارهای صوتی لارنگوسپاسم “laryngospasm” و اسپاسم عضلات کنترل کننده تنفس
• ذات الریه
• آسیب های مغزی به دلیل کمبود اکسیژن
• ریتم غیرعادی قلب
• شکستگی استخوان ها در اثر اسپاسم عضلات و تشنج
• عفونت‌های ثانویه
• پنومونی آسپیراسیون “Aspiration pneumonia”: استنشاق محتویات معده.
• مشکلات حنجره
• تشنج
• آمبولی ریوی
• نارسایی شدید کلیوی

تشخیص بیماری کزاز

برخلاف بسیاری از بیماری‌ها کزاز از طریق آزمایش‌های آزمایشگاهی تشخیص داده نمی‌شود. این بیماری‌ها شامل مننژیت “meningitis”، عفونت باکتریایی مغز و نخاع یا هاری و عفونت ویروسی است که منجر به تورم مغز می‌ شوند.

درمان بیماری کزاز 

درمان به شدت بیماری بستگی دارد.شبه سم کزاز، سم کزاز غیرفعال شده در فرم آلدهید است که جهت افزایش قدرت آنتی ژنیک در نمک آلومینیوم جذب می شود.
درمان‌ ها و داروها درمان می ‌شود مانند موارد زیر توصیه می شود:
• آنتی بیوتیک‌ هایی همچون پنی سیلین به منظور از بین بردن باکتری‌ های سیستم یا بدن
• تمیز کردن زخم برای از بین بردن منبع باکتری ‌ها
در برخی موارد از جراحی به نام دبریدمان “debridement” برای از بین بردن بافت مرده یا آلوده استفاده می گردد. 

موارد حاد بیماری کزاز

در موارد کزاز شدید و حاد بیماری از روش‌هایی خاص استفاده می شوند که شامل موارد زیر می شود:
- استفاده از پادزرهر یا آنتی‌بادی کزاز (TIG) گلوبولین “globulin” که برای خنثی کردن سمومی که باکتری ‌ها در بدن از طریق تزریق نخاعی صورت می گیرد.
- تراکستومی و گذاشتن لوله اکسیژن در نای یا استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی برای مدت سه الی چهار هفته
- تزریق وریدی سولفات منیزوم برای رفع اسپاسم‌های عضلانی جهت کنترل اسپاسم عضلانی و شل کردن عضلات