مجید رفیعی از یک پروژه بزرگ در حوزه بازآفرینی شهری میگوید

تهران جایی دارد به نام «پشت شهرداری» که اگر تا همین ده، دوازده سال پیش، از مردم و مغازهدارهای آنجا میپرسیدی «پس شهرداریاش کو که ما پشت آن ایستاده باشیم؟» به شما لبخند میزدند و میگفتند: «دنبالش نگرد، ما هم گشتیم نبود!» اما حالا آن ساختمان زیبای شهرداری تهران که البته آن زمان طهران نوشته میشد پس از سالها، غیبت از ضلع شمالی میدان امام خمینی (ره) یا توپخانه سابق دوباره سربرآورده و خودنمایی میکند. ساختمان بلدیه یا خانه شهر از جمله پروژههای شاخص مدیریت شهری ششم پایتخت است که تقدیم شهروندان شدهاست. در همین زمینه، گفتگویی داریم با «مجید رفیعی» مدیر «خانه شهر تهران» که سالها در عرصه فرهنگ و رسانه فعالیت داشته است: به عنوان آغاز بحث لطفاً کمی از سابقه این ساختمان بگویید. این بنا چه زمانی و برای چه منظوری ساخته شد؟ عاقبت کارش چه شد؟ عمارت بلدیه تهران یا ساختمان شهرداری تهران به دستور موسیو گاسپار ایپگیان، شهردار ارمنی وقت پایتخت، توسط نیکلای مارکف معمار ایرانی-گرجستانی، در میان سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۲ خورشیدی، در ضلع شمالی میدان توپخانه ساخته شد. اما آن ساختمان زیبا، سرنوشت تلخی داشت و در میانه دهه ۴۰، ویران شد و به جای آن، فضای سبز ایجاد شد و پس از مدتی هم پایانه اتوبوسرانی جای آن را گرفت! بازآفرینی ساختمان بلدیه به چه منظور در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته؟ برای ما بگویید این ساختمان دارای چه خصوصیاتی است؟ این ساختمان در حاشیه یکی از میادین اصلی و پرتردد شهر ساخته شده؛ میدان لزوماً، جایگاهی ترافیکی و محلی برای عبور و مرور نیست؛ بلکه میتواند یک فضای شهری با ویژگیهایی منحصر به فرد و نماد زندگی برای شهر و شهروندان باشد. سالهاست موضوع ارتقا کیفیت فضاهای شهری و بهرهبرداری از آنها به ویژه درباره میادین، مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفته و از شیوههایی نوین برای احیای فضاهای شهری و میادین و تغییر حالت آنها از محل عبور، به مقصدی برای حضور شهروندان استفاده میشود؛ نمونه آن را میتوان در جشنهای ماه رمضان در میادین بزرگ شهر مثل میدان آزادی دید. اصولا سالها بیتوجهی به این قبیل فضاها موجب شده که آنها کارکردهای اجتماعی خود را از دست بدهند. از سال۱۳۹4، پروژه بازآفرینی ساختمان بلدیه به همان سیاق گذشته با عنوان «خانه شهر» در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. ساختمان جدید، از نخستین پروژههای بازآفرینی شهری است که با وجود طراحی مدرن، شکل سنتی نمای آن نیز حفظ شده و در زمینی به مساحت ۴۹۰۰مترمربع و زیربنای ۱۸هزار مترمربع در ۴طبقه ساخته شده است؛ ۲طبقه روی زمین و ۲طبقه زیر زمین. سالن چندمنظوره، مرکز اسناد و موزهای با رویکرد معرفی تهران، فضاهای نمایشگاهی، بام سبز، سالن رسانه و تشریفات برای رویدادهای مهم دیپلماتیک شهر، از دیگر امکانات این شاهکار شهری است. ساختمانهای مشابه ساختمان بلدیه یا خانه شهر در دنیا چه خدماتی ارایه میدهند؟ در کشورهای دیگر به ساختمان شهرداری یا ساختمان اصلی شهر، سیتیهال گفته میشود که از نظر وظایف شبیه به شهرداری عمل میکند و گاهی هم بعضی از خدمات نظارتی را همراه با وظایف شهرداری ارائه میکند. مثلا، سیتیهال لندن، محلی برای حضور مدیران عالیرتبه و گردهمایی مردم درباره تصمیمات مهم شهر است که البته کاربردهای تجاری و تفریحی نیز دارد. من نمیگویم این ساختمان قرارست یا اصلا ظرفیت دارد همان کارها را انجام دهد، بلکه رویکرد ما در بلدیه انجام خدمات و ایجاد یک پل ارتباطی بین مدیریت شهری و نخبگان است. این ساختمان قرار است ساختمان پلاک یک تهران باشد و به عنوان نمادی برای تهران فعالیت کند. یعنی شهرداری تهران، دنبال کار تجاری و کسب درآمد از ساختمانی با این موقعیت مکانی کمنظیر نیست؟ خیر اصلا! شاید در تمام این سالها همه کسانیکه از اینجا رد شدهاند، به این فکر کردهاند که شهرداری ساختمان جدید بلدیه را تبدیل به یک مال تجاری با مغازههای لوکس میکند. اما واقعا قرار نیست این اتفاق بیفتد و حالا هم شما میبینید شهرداری تهران، با رویکردی قابل تقدیر، صرفا نگاه ارتباطی و فرهنگی در اینجا حاکم کرده است. به همین دلیل مدیریت این مجموعه با تدبیر شهردار تهران بر عهده مرکز ارتباطات و امور بینالملل شهرداری قرار گرفته تا موضوع برنامهها و رویدادهایی که در این مجموعه برگزار شود، بر مبنای وظایف ذاتی این مرکز پیش برود.  و سخن آخر... صیانت از بافتهای تاریخی شهر که رد پای تمدن و فرهنگ کهن ایرانی آنجاست، یک ضرورت و وظیفه ملی میهنی به حساب میآید. ضرورتی که نهتنها به شناخت و ارتباط بهتر شهروندان و نسلهای جدید با پیشینه تاریخی و فرهنگی شان منجر میشود، بلکه پشتوانه و حیثیت شهر را شامل میشود.