آیا زیاد خمیازه میکشید و برای گذراندن بعدازظهر کاری به فنجان سوم یا چهارم قهوه نیاز دارید؟ چنین نشانههایی از خوابآلودگی ممکن است هشداری جدی درباره کمبود خواب باشند.

به گزارش تابناک به نقل از همشهری، کمبود خواب مشکلی است که میتواند شما را در معرض خطر بیماریهای مختلف قرار دهد و در بلندمدت به سلامتی شما آسیب بزند. دکتر «اریک السون»، متخصص ریه و خواب در کلینیک مایو مینهسوتا، هشدار میدهد که خوابآلودگی «یک نگرانی جدی برای سلامتی» است و پیامدهای گستردهای دارد؛ از تصادفهای رانندگی ناشی از خوابآلودگی گرفته تا خطاهای کاری و خطرات بلندمدت آن برای سلامتی. به گفته کارشناسان، نداشتن خواب شبانه باکیفیت به مدت دستکم هفت تا هشت ساعت میتواند به بروز یا تشدید دیابت، افسردگی، بیماریهای قلبی و کلیوی، فشار خون بالا، چاقی و سکته مغزی منجر شود. آنان میافزایند که مردم اغلب علائم خوابآلودگیــ مانند چرت زدن در جلسه کاریــ را نادیده میگیرند و آن را مسئلهای بیاهمیت میدانند، در حالی که این نشانه میتواند هشداری درباره یک کمبود خواب خطرناک باشد. دکتر «کریستن ناتسون»، متخصص خواب و دانشیار نورولوژی و پزشکی پیشگیرانه دانشگاه نورت وسترن هم تاکید میکند: چرت زدن در جلسات خستهکننده نشانه کمبود خواب است. کسی که کامل استراحت کرده باشد، هرچقدر هم که جلسه خستهکننده باشد، سر جلسه نمیخوابد. از طرفی خوابآلودگی بیش از حد در طول روز میتواند عملکرد فرد را مختل کند و نشانه اختلال خواب یا مشکلات دیگر باشد. اگر کسی همیشه خوابآلود است و خمیازه میکشد، باید به پزشک مراجعه کند. یک خطر پنهان به گفته دکتر «ایندیرا گوروبهگاوتولا»، عضو هیئت مدیره آکادمی پزشکی خواب آمریکا، بدن وقتی مدام کمبود خواب دارد، رفتارهای عجیبی از خود نشان میدهد؛ مثلا ممکن است با خمیازه مقابله کند یا سیگنالهایی بفرستد که به شما بگوید اوضاع خوب است و دارید با کمبود خواب کنار میآیید. اما این پیامها اصلا درست نیستند. در واقع دادهها نشان میدهند در وضعیت کمخوابی مزمن، توانایی ما برای درک سطح واقعی اختلال عملکردمان دیگر دقیق نیست. یعنی ما فکر میکنیم حالمان خوب است، در حالی که واقعا اینطور نیست. او اضافه کرد: وقتی ما با آزمایشهای واقعی مثل زمان واکنش، توانایی یادآوری، تستهای حافظه و هماهنگی، عملکرد مغز را میسنجیم، میبینیم که افراد واقعا اشتباهات زیادی میکنند و این ترسناک است؛ چون همچنان اعتماد به نفسی کاذب و بیشازحد دارند که حالشان خوب است. دکتر گوروبهگاوتولا افزود که با تداوم خوابآلودگی، مغز ممکن است وارد چرتهای کوتاهی شود که متخصصان به آنها «میکرواسلیپ» (MicroSleep) میگویند. او توضیح داد: مغز شما در واقع به دورههای کوتاه خواب دو، سه یا ۱۰ ثانیهای وارد و بعد دوباره بیدار میشود. ممکن است شما حتی متوجه نشوید این اتفاق افتاده و این مسئله اگر در حال رانندگی یا انجام دادن کاری باشید که با ایمنی در ارتباط است، میتواند بسیار خطرناک باشد. آزمایش خوابآلودگی چطور میتوانید بفهمید که خوابآلودگی شما وارد محدوده خطر شده است؟ دکتر گوروبهگاوتولا میگوید میتوان آن را با مقیاسهایی مثل مقیاس خوابآلودگی اپورت (Epworth Sleepiness Scale) اندازهگیری کرد. سوالات این آزمون شامل مواردی مثل احتمال چرت زدن در شرایطی، چون نشستن آرام بعد از ناهاری بدون نوشیدن الکل، نشستن غیرفعال در مکانی عمومی، نشستن و مطالعه، نشستن و صحبت با کسی، بودن بهعنوان سرنشین در خودرو به مدت یک ساعت، ماندن در ترافیک به مدت چند دقیقه در حال رانندگی یا تماشای تلویزیون است. اگر در بسیاری از این موقعیتها احساس خوابآلودگی میکنید یا احتمال چرت زدن شما بالاست، ممکن است دچار خوابآلودگی خطرناک باشید که به ارزیابی پزشکی نیاز دارد. از افراد خواسته میشود که به احتمال خوابآلودگی و چرت زدن در این هشت موقعیت بیتحرک از صفر تا ۳ امتیاز بدهند. بالاترین امتیاز ۲۴ است که نشان میدهد فرد «بسیاربسیار خوابآلود» است، اما بهطور کلی، امتیازهای بالای ۱۰ از نظر بالینی قابلتوجهاند و نیاز به مداخله دارند. دکتر گوروبهگاوتولا توضیح میدهد که با پیشرفت کمخوابی، علائم خطرناک خوابآلودگی نیز بیشتر میشوند: پلکها سنگین میشوند، بدن به سمت جلو خم میشود، فرد برای راست نشستن مشکل دارد و برخی حتی سرگیجه، سیاهی رفتن چشم و لرزش دست را تجربه میکنند. همچنین ممکن است رفتارهای بیاحتیاطانه یا تکانشی داشته باشند، مثلا چیزی جدی اصلا برایش مهم نباشد. علل دیگر خوابآلودگی اختلالات خواب مانند آپنه خواب، بیخوابی، سندرم پای بیقرار و اختلال در ریتم شبانهروزی بدن، همچنین دردهای مزمن یا برخی داروها هم میتوانند باعث خوابآلودگی شوند. کارشناسان میگویند حتی برخی رفتارهای روزانه نیز میتوانند در طولانیمدت باعث کمبود خواب شوند. مواردی مثل مصرف بیشازحد کافئین، نوشیدن الکل قبل از خواب، مصرف ماریجوآنا، فعالیت بدنی زیاد یا رعایت نکردن بهداشت خواب (مثلا خوابیدن در اتاقی روشن، خیلی سرد، گرم یا پر سروصدا) قطعا روی کیفیت و ساختار خواب تاثیر میگذارند و سبب میشوند خواب شما طراوتبخش نباشد و خستگیتان را برطرف نکند.